Özellikle üretim kapasitesinin artırılması veya bazı sektörlerde zorunluluktan dolayı üç vardiya çalışılması gerekmektedir.
Gece çalışması; İş Kanunu'na göre gece en geç saat 20.00'de başlayarak en erken saat 06.00'ya kadar geçen ve her halde en fazla on bir saat süren dönem olarak tanımlanmıştır. Bu dönemde yapılan çalışma gece çalışmasıdır. İşçinin çalıştığı vardiya saatleri kısmen gündüz kısmen de gece çalışması saatlerine girebilir. Bu durumda "Çalışma süresinin yarısından çoğu gece dönemine rastladığı çalışmaların tamamı gece çalışması olarak değerlendirilmelidir." (Yargıtay 9. HD. 09.12.2020 gün, 2016/36126 E, 2020/17967 K.).
Gece çalışması faaliyetin gece-gündüz aralıksız sürdürülmek zorunda kalındığı özellikle sanayi kuruluşları, fabrikalar, hastaneler, madenler, çağrı merkezleri ve oteller gibi iş yerlerinde söz konusudur.
Gece çalışmaları, hem kişinin performansını ve psikolojisini olumsuz etkilemekte, hem de gündüz yapılan çalışmalara göre daha fazla yorucu olduğu için bazı sınırlamalar getirilmiştir.
Gece Çalışma Süreleri
Gece çalışmalarının süresi kanunda 7.5 saat olarak belirlenmiştir. Buna uymayan işverenlere 2023 yılı için 9.302 TL idari para cezası getirilmiştir. Ayrıca işçi, 7.5 saatten fazla çalıştırılmasından dolayı iş kazasına uğrarsa işverenlerin bu yönde de sorumluluğu söz konusu olur.
İşveren, işçiyi 7,5 saatin üzerinde çalıştırırsa hem fazla mesai ücretini ödemekle kalmaz hem de idari para cezasıyla da cezalandırılır.
4857 sayılı İş Kanunu'nun 69. maddesi uyarınca gece çalışmasının 7,5 saati geçemeyeceği belirtildiğinden davacının haftalık çalışması 45 saati aşmasa da gece çalışmalarında 7,5 saati aşan çalışma nedeniyle fazla çalışma ücreti hesaplanırken saat ücretinin 1,5 katı esas alınarak hesaplama yapılması gerekmektedir (Ankara BAM 9. HD. 26.11.2020 gün, 2020/1380 E, 2020/2513 K.).
Ancak turizm, özel güvenlik, sağlık hizmeti ve 6491 sayılı Türk Petrol Kanunu uyarınca petrol araştırma, arama ve sondaj faaliyetleri kapsamında yürütülen işlerde işçinin yazılı onayının alınması şartıyla 7.5 saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir.
Gece Çalışması Yaptırılamayacak Çalışanlar
Gece vardiyasında çalıştırılamayacak sigortalılar;
* Sanayiye ait işlerde 18 yaşını tamamlamamış çocuk çalışanlar ve genç çalışanlar,
* Gece vardiyasında çalıştırılıp çalıştırılamayacağı konusunda iş başlamadan önce işyeri hekiminden sağlık raporu alınmamış kadın çalışanlar,
* Gebe olan kadın çalışanlar, gebe olduklarının doktor raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar gece vardiyasında çalıştırılamazlar,
* Yeni doğum yapmış emziren kadın işçinin doğumu izleyen bir yıl süreyle gece çalıştırılması yasaktır.