Fiili hizmet süresi zammı çalışma koşullarındaki zorlukların meydana getirdiği yıpranmaların etkisini dengelemek amacıyla getirilen bir sosyal güvenlik hakkıdır. Fiili hizmet süresi zammı (FHZ) 2008’den önce sadece; FHZ kadar hizmet süresinin artmasına, ayrıca yaştan fiili hizmet süresi kadar indirim yapma yoluyla daha erken emekli olunmasını sağlıyordu. FHZ'ye tabi işlerde çalışma başlangıcı 08.09.1999’dan sonra ise bu yaştan indirim yarı yarıya azalıyordu.
Askerler, polisler, MİT mensuplarının fiili hizmet süresi zammı hakları 5510 sayılı Kanun’dan sonra da devam etti.
HAK KAYIPLARI OLDU
Mesleği icabı röntgen, radyum ve benzeri iyonizan radyasyon laboratuarlarında çalışanların fiili hizmet süresi zammı sadece bu işlere ayırdıkları saatlere münhasır kılındı.
"Zirai Mücadele ve Zirai Karantina" teknik ve idari işleri ile salgın, bulaşıcı, paraziter hayvan hastalıklarıyla mücadele işlerinde, Tarım Bakanlığı Zirai Mücadele ve Karantina Teşkilatı ile Veteriner Teşkilatı’nda vazife gören memur ve hizmetlilere verilen fiili hizmet süresi zammı kaldırıldı.
Bugünlerde de sağlık çalışanlarında bu konuda heyecanlı bir beklenti var: “Fiili hizmet süresi verilecek mi? Erken emekli olacak mıyız?” diye. AKP’nin yıpranma hakkından ne anladığını, nasıl bir hak paylaşımı yaptığını ortaya koyarsak sağlık çalışanları da bu hakkın kendilerine ne getireceğini ya da ne getirmeyeceğini görebilirler.
AKP’DEN SONRA DEĞİŞTİ
5434 sayılı Kanun kapsamında 11 ayrı çalışma grubu için uygulanan fiili hizmet süresi zammı 5510 sayılı Kanun kapsamında artık 18 ayrı çalışma grubu için uygulanıyor. AKP döneminde yararlanan kesimde genişleme olsa da (Milletvekilleri ve bakanlar hariç) haklarda daralma söz konusu.
Örneğin itfaiye çalışanlarına ilk defa fiili hizmet süresi zammı AKP döneminde 5510 sayılı Kanun’la 2008 yılından beri uygulanıyor. Ama yangında fiilen geçen saat hesabı yapılarak uygulanıyor. Yani yangın yoksa FHZ de yok. Röntgencilerin fiili hizmet zammı öncesinde yılda üç ay hesabıyla uygulanırken Ekim 2008’den beri fiilen bu işi yaparken geçen saatlerin tek tek hesabıyla uygulanıyor. Yani yılda üç ay fiili hizmet zammım var, bu da dört yılda bir yıl kazandırır hesabı AKP dönemi için doğru değil.
Bu durumun olumlu istisnaları var. Özellikle bugünlerde canı burnunda, namlunun ucunda görev yapan askerler, polisler ve hayatları ucuza giden madenciler. Bunlar 2008 öncesinde kazandıkları haklarını koruyan, analarının ak sütü gibi yılda üç ay fiili hizmet zammı süresini hak edenler, bir de bunlara yasa ile eklenen kaynakçılar (!) var; milletvekilleri. Onlar da dört yılda bir yıl fiili hizmet kazanıyorlar.
ASGARİ ÇALIŞMA ŞARTI
Fiili hizmet süresi zammı (FHZ) kazanma bakımından tüm kesimler için önemli bir şart daha var, asgari çalışma süresi şartı. Yeraltında çalışanlar en az 1.800 gün, asker, polis ve diğer tüm fiili hizmet süresine tabi çalışanların 3 bin 600 gün bu işlerde bilfiil çalışmaları şart. Sırf bu koşul sebebiyle 01.10.2008’den sonra askerliğini yedek subay olarak yapanların hiçbiri bu sürelerine karşılık fiili hizmet zammı alamıyor. Yani 1.800 günden az çalışan yeraltı maden işçileri, 3 bin 600 günden az çalışan asker, polis, röntgenci, şayet ölmemiş veya sakat kalmamışsa yıprandığı bu sürelerin karşılığında bir gün bile FHZ’den yararlanma şansı bulunmuyor.
Ancak milletvekilleri ve dışarıdan atanacak bakanlar asgari süre şartı aranmaksızın her dört yıla bir yıl fiili hizmet zammı kazanıyor. Yani dağda teröristle savaşan asker, her tür sosyal kirlilik unsurlarıyla mücadele eden polis, radyoaktif ve radyoiyonizan işlerde çalışanlar, dokuz yıl bilfiil çalışsa bile, yeraltında grizu belasına maruz maden işçileri bilfiil dört yıl çalışmış olsa bile fiili hizmet zammından hiç yararlanamazken bir yıl bile milletvekilliği yapanlar fiili hizmet zammından yararlanabiliyor.
MİLLETVEKİLİ YIPRANDI!
Ayrıca diğer çalışanlarda FHZ’nin yarısı yaştan indirilirken milletvekillerinde ve dışarıdan atanan bakanlarda tamamı indiriliyor. Yani AKP'nin getirdiği FHZ uygulamasına göre 20 yıl polislik veya askerlik yapan için yaştan indirim süresi 2.5 yıl iken, 2.5 yıl FHZ yaştan indirimi için milletvekilinin 10 yıl görev yapması yetiyor. Yani yıpranma süresi denilen hakta bilinmesi gereken şu, fiili hizmet süresi zammının adı aynı da olsa AKP’den öncekiler başka uygulanıyor, AKP’nin verdikleri başka.
AKP’nin verdiği tam süreli fiili hizmet zammından tam süreli yararlanan iki grup var. Biri 2014 yılında 301 canı kaybettikten sonra bu hakkı elde eden yeraltı madencileri, diğeri de uyurken bile fiili hizmet zammından yararlanan milletvekilleri.
FHZ uygulamasında eklenen süreye, yaştan indirime, asgari süre koşuluna baktığımızda ülkemizde en çok yıpranan kesimin ne madenciler, ne asker, ne polis ve ne de zehirli ve patlayıcı maddelerle çalışanlar olmadığını, en çok yıprananların milletvekilleri olduğunu anlıyoruz. Çünkü en elverişli koşullarda yararlananlar onlar oluyor.
Adında adalet olan AKP’nin yıpranma hakkından anladığı ve uyguladığı adalet işte bu.
Sağlıkçılara düşecek de işte bu adalet anlayışının vereceği bir hak olacak.