Sosyal güvenlik, çalışma hayatında tüm emekçilerin güvencesi ve geleceğidir.
Çalışma hayatında yaşın ilerlemesine bağlı olarak çalışma gücünün azalması sonucu gelir kaybına uğrayan sigortalılara yaşlılık (emeklilik) aylığı bağlanmaktadır. Ancak emekli olma şartlarını sağlayamama veya başka nedenlerden dolayı sigortalıların gerekli şartları sağladıklarında primlerinin iadesini isteyebilmeleri mümkündür.
***
Yaşlılık sigortasında haklar
5510 Sayılı Kanun’da, sigortalılara yaşlılık sigortasından sağlanan yardımlar şu şekilde belirtilmiştir;
- Yaşlılık aylığı bağlanması,
- Yaşlılık toptan ödemesi yapılması,
Görüldüğü üzere, 5510 sayılı Kanun’a göre yaşlılık sigortasından yapılan temel yardım, yaşlılık (emekli) aylığıdır.
Yaşlılık sigortasından emekli aylığı bağlanabilmesi için 5510 sayılı Kanunda belirtilen bazı şartların gerçekleşmesi gerekir. Buna göre yaşlılık aylığı bağlanması için;
- Belirli bir yaşı tamamlamış olmak,
- Belirli bir süre prim ödemiş olmak,
- Belirli bir süre sigortalı olmak,
- İşten ayrılmak,
- SGK’ya yazılı talepte bulunmak gerekir.
***
SGK priminin iade edilmesi
4/(a) ve 4/(b) sigortalıları ile 1.10.2008 sonrası memuriyete başlayan 4/(c) sigortalılarından, herhangi bir nedenle çalıştığı işten ayrılan veya işyerini kapatan ve yaşlılık aylığı bağlanması için gerekli yaş şartını doldurduğu halde malûllük ve yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanamayan sigortalıya SGK primleri iade edilebilmektedir.
4/(a) ve 4/(c) bentleri kapsamında ise kendi adına bildirilen, 4/(b) bendi kapsamında ise ödediği malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinin her yıla ait tutarı, primin ait olduğu yıldan itibaren yazılı istek tarihine kadar geçen yıllar için, her yılın gerçekleşen güncelleme katsayısı ile güncellenerek toptan ödeme yapılmaktadır.
Sigortalı işten ayrılmaz ve talepte bulunmazsa, kendisine toptan ödeme verilmez.
Buna göre SGK’dan emekli aylığı bağlanma koşullarını taşımayanlara ödemiş oldukları primler, toptan ödeme olarak iade edilmektedir.
Eğer sigortalı yaşlılık aylığı bağlanması için gerekli sigortalılık süresi, yaş ve prim gün sayısına sahipse, aylık alma hakkından feragat edip toptan ödeme yapılmasını isteyemez. Yani, yaşlılık (emeklilik) aylığına hak kazanan bir sigortalıya ayrıca toptan ödeme yapılmaz.
Hem malullük hem de yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanan bir sigortalıya bu aylıklardan yüksek olanı, aylıklar eşitse yalnız yaşlılık aylığı bağlanır.
Yaşlılık sigortasından aylık bağlananlara ayrıca sağlık yardımı ve vergi iadesi de verilmektedir. SGK primlerini toptan ödeme yoluyla iade alanların bundan sonra SGK’dan sağlık yardımı alma hakkı bulunmamaktadır.
Kanunun, yaşlılık aylığı için öngördüğü yaşı doldurmasına rağmen diğer nedenlerle aylığa hak kazanamayan sigortalılara talebi halinde toptan ödeme yapılmaktadır.
Örneğin, 60 yaşını tamamladığı halde 2950 gün prim ödeme gün sayısı bulunan ve sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısı açısından yaşlılık (emekli) aylığına hak kazanamayan erkek sigortalıya talepte bulunması halinde ödenen sigorta primlerinin işçi payı toptan ödeme yapılır.
Yeniden malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş sigortalı isterse, aldığı toptan ödeme tutarını, güncelleme katsayısı ile güncelleterek ödemek suretiyle sigortalılık hizmetlerini geri kazanabilir.