Sigortasız çalışanlar ne yapsın

Sigortasız çalıştırıldığı için hem emeklilikle hem de sosyal güvenlik ve sağlıkla ilgili hak kaybına uğrayanların sayısı oldukça fazla. Bu durumda olan işçiler SGK’na bu yönde başvuruda bulunup şikayet yoluna gidebilecekleri gibi, hizmet tespit davası da açabilirler. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın bu tür sorunlar için kurulmuş olan Alo 170 telefon numarasına sorunlarınızı aynı şekilde iletmek mümkün.

Kişi ilk olarak Sosyal Güvenlik Kurumu İl Müdürlükleri veya Merkez Müdürlüklerine ya da işçinin çalıştığı işyerinin bağlı olduğu Sosyal Güvenlik İl Merkez Müdürlüklerine yazılı olarak ile başvurabilir. Bu tür şikayet bildirimlerinde sözlü müracaatlar dikkate alınmıyor.

Şikayet dilekçeleri elden verilebileceği gibi posta yoluyla da yapılabilmektedir. Şikayet dilekçelerinde işçinin çalıştığı iş yerinin adı, unvanı, biliniyor ise işyeri dosya numarası, şikayete konu olan işyerinde hangi tarihler arasında çalışıldığı gibi bilgiler açıkça yazılmalıdır.

Çalışırken şikayetin yapılması önemlidir. Çünkü bu durumda SGK denetmeni iş yerine gelerek denetim yapar ve kişinin işyerinde fiilen çalıştığını tespit eder.

Sigortasız çalışmanın mahkeme kararıyla veya müfettiş/denetmen raporuyla tespit edilmesi durumunda işverenlere hem para cezası uygulanmakta hem de bir yıl boyunca SGK prim teşvikinden yasaklanmaktadır.

Eğer SGK denetmeni sigortasız çalışanları o işyerinde fiilen çalıştığını örneğin 1 yıl boyunca tespit ederse geriye dönük olarak bu sigortasız çalıştırılan işçilere 1 yıllık hizmet kazandırabilir.

Şikayetin işten ayrıldıktan sonra yapılması halinde ise durum biraz daha zorlaşmaktadır. Çünkü şikayet sahibinin sigortasız çalıştırıldığını fiilen tespit olanağı ortadan kalmış olmaktadır. Bu durumda geriye dönük iddia edilen çalışmalarla ilgili işyerinin yasal kayıtlarının incelenmesi ve delillerin toplanması söz konusu olacaktır. En önemli delil ücret ödemeleridir.

Ücret ödemeleri banka aracılığı ile yapılıyorsa ya da ücret ödendiğine dair bir belge imzalatılıyor ise çalışan mahkemeye gitmeden elindeki bu belgeler ile sosyal güvenlik kurumuna müracaat etmesi yeterli olur.

Sigortasız geçen çalışma süreleri için hizmet tespit davası açmakta mümkündür. Bu yönde dava açmayı düşünenlerin çalıştıkları işyerine ilişkin bilgi ve belgeler ile şahit ifadeleri doğrultusunda iş mahkemesinde dava açarak sigorta bildirimi yapılmayan günleri ve eksik ödenen günleri/primleri mahkeme yoluyla kazanmaları söz konusu olabilmektedir.

Aylık prim ve hizmet belgesi işveren tarafından verilmeyen veya çalıştıkları SGK tarafından tespit edilemeyen sigortalılar, çalıştıklarını hizmetlerinin geçtiği yılın sonundan başlayarak 5 (beş) yıl içerisinde İş Mahkemesine başvurarak, alacakları mahkeme kararı ile ispatlayabilirlerse, bunların mahkeme kararında belirtilen aylık kazanç toplamları ile prim ödeme gün sayıları dikkate alınmaktadır. Bu süre içinde dava açılması gerekmektedir.

Mahkeme sürecinde verilecek deliller dışında ayrıca işyerinden verilen SGK prim belgelerinde kayıtlı olan ve sigortasız çalıştırılan kişiyle aynı dönemde birlikte çalışmış diğer işçiler de tanık olarak dinlenmektedir. Bu tanıkların bilgilerine başvurulmakta, SGK prim belgeleri verilmemiş ise işyerinin etrafındaki diğer komşu işyerlerinin kayıtlarına geçmiş kişileri veya benzer işi yapanların kayıtlarına geçmiş kimseleri tespit ederek tüm deliller toplandıktan sonra delilleri takdir edip gerektiğinde bilirkişi raporu da alınarak sonucuna göre karar verilmektedir.

Her zaman belirttiğimiz gibi, sosyal güvenlik en önemli insani haktır. Sigortalı çalışın, sigortalı çalıştırın.