Okurlarımızdan aldığımız soruların başında, ne zaman emekli olacakları veya ne kadar maaş alacakları yönünde bilgi talepleri geliyor. Emeklilik tarihi, 4/a yani eski adıyla SSK’lılar için işe giriş tarihine göre kademeli olarak belirleniyor. Yine emekli aylığının hesaplanmasında da sigortalıların ödedikleri prim tutarları esas alınarak hesaplanıyor.

Bu yazımızda, herkesi yakından ilgilendiren ve bağlanan aylıkların genel olarak nasıl hesaplandığını açıklayacağız.

İlk defa 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu yürürlüğe girdikten sonra sigortalı olanların emekli aylıkları tüm sigorta statüsü için eşit biçimde hesaplanıyor. 5510 sayılı Kanuna göre, sigortalının çalışma hayatı boyu ödediği primler, enflasyon ve büyüme hızı dikkate alınarak güncelleniyor. Ortalama güncel prim matrahı da her 360 gün prim için yüzde 2 aylık bağlama oranı ile çarpılarak yaşlılık aylığı belirleniyor. Örneğin; otuz tam yıl yani 10.800 gün prim ödeyip güncellenmiş prim matrahı 10.000 TL olan kişiye 10.000 TL’nin yüzde 60’ı oranında yani 6.000 TL maaş hesaplanır. Bu maaş ayrıca emekli zam oranı nispetinde artırılarak ödeniyor.

Henüz Sosyal Güvenlik Reformu sonrası yeni sigortalı olup, emekli olanlar olmadığı için aylık böyle kolay hesaplanmıyor.

İlk defa 1 Ekim 2008 tarihinden önce sigortalı olanların emekli aylıklarının hesaplanma biçimi emeklilik statüsüne göre farklılık gösteriyor. Sigortalının birden fazla statüde prim ödemesi varsa primi ödenen son yedi yıl-2.520 gün prime bakılıyor. Hangi statünün primi fazlaysa fazla olan bu statüden emekli maaşı bağlanıyor.

Son yedi yıl primlerin fazlası SSK statüsünde geçmiş ise üç farklı dönem için üç farklı emekli maaşı hesaplanarak ilgili dönemlerdeki prim gün sayısına oranlanıyor. Sonrasında bu üç kısmi maaş birleştiriliyor.

2000 yılı öncesi için gösterge yöntemine göre aylık hesap ediliyor. 2000 yılından önce en az 10 yıl prim ödenmişse son 10 yılın ortalaması, 10 yıldan az prim ödenmişse ödenen primlerin yıllık ortalaması bulunuyor. Bulunan ortalama yıllık kazanca karşılık gelen üst gösterge rakamı aylık bağlama oranı ve memur maaş katsayısı ile çarpılıyor. Ortalama yıllık kazanç tutarı üst göstergede yer almıyorsa bu kez prim ödenen son 5 senenin ortalaması bulunarak bu kez gösterge rakamı tespit ediliyor.

Her durumda hesaplanan aylık 1999/Aralık ayındaki memur maaş katsayısı olan 12.000 TL’nin en düşük gösterge olan 9475 rakamı çarpımının yüzde 70’inden yani 79,59 TL’den az olamıyor. Hesaplanan aylık günümüze kadar enflasyon oranı ve büyüme hızı dikkate alınarak taşınıyor.

Ocak/2000-Eylül/2008 arası için ödenen primler her yıl için enflasyon ve büyüme hızı dikkate alınarak 2008 yılına taşınıyor. Sonrasında güncellenmiş bu kazançlar dikkate alınarak ortalama yıllık kazancın 12’de biri ile aylık bağlama oranı çarpılarak emekli aylığı tespit ediliyor.

Ekim-2008 tarihinden itibaren ise güncellenmiş ortalama aylık kazanç ile aylık bağlama oranı çarpılıyor.

Bu yöntemle hesaplanan SSK aylığı, önce ilgili dönem gün sayıları ile oranlanıp sonra birleştirilip Ocak emekli zammı kadar artırılıp ödeniyor.

Örneğin; bir sigortalı, 3600 gün asgariden 2000 yılı öncesi için, 3000 gün Ocak/2000-Eylül/2008 arası için asgari ücretin iki katı üzerinden, Ekim/2008 tarihinden itibaren de 2400 gün asgari ücretin üç katı üzerinden prim ödeyip bu ay emeklilik müracaatında bulunsa kendisine bağlanacak aylık aşağıdaki gibi hesaplanıyor:

2000 yılı öncesi 3600 gün prim için hesaplanan aylık 34,56 TL olup günümüzdeki karşılığı 639,40 TL,

Ocak/2000-Eylül/2008 arası 3000 gün prim için hesaplanan aylık 289,38 TL olup günümüzdeki karşılığı 633,46 TL,

Ekim/2008 tarihinden itibaren 2400 gün prim için hesaplanan güncel aylık 531,32 TL olacaktır.

Bu üç kısmı aylık toplamı olan 1.804,15 TL Ocak/2017 emekli zam oranı olan yüzde 4,73 oranında artırılarak sigortalıya 1.889,49 TL maaş ödemesi yapılacaktır. Bu maaşa ayrıca yüzde 4 oranında yani 75,58 TL ek ödeme eklenir. Sonuçta sigortalının cebine giren maaş toplamı 1.965,07 TL olacaktır.

Sonuç olarak, ödenen primler bir bütündür. Sadece son 1-2 yılda tavan matraha yakın ödeme yapmak emekli maaşını 2-3 katına çıkartmaz. Yüksek emekli maaşı için prim ödeme dönemlerinin tamamı için yüksekten prim ödenmiş olması gerekir. Günümüzdeki asgari ücretin tavanını dikkate aldığımızda 40 sene tavandan prim ödeyen 10.665 TL emekli maaşı alabilir. 40 sene asgariden prim ödeyen ise 1.422 TL emekli maaşı alır. Dolayısıyla primi yüksek olan yüksek düşük olan düşük emekli maaşı alır.