Bir haftadır evde çalışanların da sigortalı olup olmayacağını tartışıyoruz. Eş-dostun evde çalışan-güncelik temizliğe gelen veya tam zamanlı çalışanlarının sosyal güvenliğinin ne olacağı yönündeki sorularının ardı arkası kesilmeyince konuyu derinlemesine ele alalım istedik.

Hemen başta söyleyelim, SGK uygulamasında (ücretle ve sürekli olarak çalışanlar hariç olmak üzere) ev hizmetlerinde çalışanlar sigortalı sayılmamaktadır. Evlerde gündelikçi olarak adlandırılan bazı günler evlerde temizlik, çamaşır yıkama, cam silme, yerleri silme, ütü vb. işleri yapan kimseler sigortalı olarak kabul edilmiyor.

***

Kimler neye göre sigortalı oluyor?

5510 sayılı Kanunun 4. maddesinde zorunlu tam sigortalılar, 5. maddesinde zorunlu kısmi sigortalılar, 50. Maddesinde İsteğe Bağlı Sigortalılar, 60. Maddesinde Genel Sağlık Sigortalıları, ek 5. Maddesinde Tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışanların sigortalılığı, ek 6. Maddesinde ise Ticari taksi, dolmuş ve benzeri nitelikteki şehir içi toplu taşıma aracı şoförleri ile sanatçıların sigortalılıkları düzenlenmiş.

Ev hizmetlerinde çalışanlar, hizmet akdi ile çalıştıklarından 5510 sayılı Kanununa göre 4/a (SSK) sigortalısı olması gereken kişilerdir. Ancak yine aynı Kanunun 6. Maddesinde hizmet akdi ile çalışmalarına rağmen ev hizmetlerinde çalışanlardan ücretle ve sürekli olarak çalışanların sigortalı sayılacağı ve ücretle ve sürekli olarak çalışmayanların ise sigortalı sayılmayacağı hüküm altına alındığından uygulamada “sürekli çalışma” kavramının farklı yorumlanması nedeni ile tartışmalar bulunmaktadır.

Sosyal Güvenlik Kurumu genelgesinde, ev hizmetleri; çamaşır ve bulaşık yıkama, ütü yapma, cam silme, yemek yapma gibi evin gündelik işleyişine yönelik çalışmalar olarak tanımlanmıştır.

Sosyal Güvenlik Kurumu uygulamasında, ev hizmetlerinde ücretle çalışanların yapmış oldukları işin niteliği bakımından öncelikle sürekli iş olup olmadığının belirlenmesi gerekmekte olup, sigortalılığın sağlanabilmesi için evle bağlantılı işlerin ücretle ve belli bir süreklilik içinde yapılıyor olması, süreklilik için çalışmanın belirli bir yoğunluğa ulaşması şartının aranması gerekmektedir.

Çalışanın her hafta aynı gün, aynı eve ev hizmetlerinde çalışmak üzere gelmesi hali sürekli çalışma, belirsiz aralıklarla ve çağrı üzerine yapılıyorsa, bu durumda ne kadar sürmüş olursa olsun, süreksiz çalışma olarak değerlendirilecektir.

***

Yargıtay kararlarında evde çalışanların sigortalılığı

Yerleşmiş Yargıtay içtihatlarında bir kişinin sigortalı olup olmadığına karar verebilmek için 5510 sayılı Kanunun 4 ve 5. Maddelerinde sayılan zorunlu sigortalılar arasında sayılıp sayılmadığına bakmanın yanı sıra 6. Maddede sayılan sigortalı sayılmayanlar arasında da yer alıp almadığına bakılması gerektiği vurgulanmıştır. Yani bir kişinin 4 ve 5. Maddede sayılan kişiler arasında sayılmış olması sigortalı sayılması için yeterli olmayıp aynı zamanda kişinin 6. Madde sayılan kişilerden olmaması gerekmektedir.

Yargıtay vermiş olduğu kararlarında ev hizmetlerinde çalışanların sigortalı olup olmadığını dinlenen tanık beyanları ve diğer deliller ışığında;

1-Hizmet tespiti isteminde bulunan kişinin sürekli çalışmasının olup olmadığı (Sürekli çalışmayı bazı kararlarında haftanın 3 günü kabul ederken, bazı kararlarında devamlı haftada bir günü aynı günde çalışmayı da sürekli çalışma kabul etmiştir.)

2-Hizmet tespiti isteminde bulunan kişinin hangi işleri yaptığı,

Hizmet tespiti isteminde bulunan kişinin yanında çalıştığını iddia ettiği kişinin mali ve ekonomik gücünün devamlı sigortalı çalıştırmaya müsait olup olmadığı,

Hizmet tespiti isteminde bulunan kişinin çalıştığını iddia ettiği evin ev hizmetlerinin bir kişinin sürekli çalışmasını gerektirecek kapasitede olup olmadığı,

Yönlerinden yaptığı incelemeler sonucunda bir karara bağlamaktadır. Yargı ev hizmetlerinde çalıştığı iddiası ile dava açan bir kişinin iddiasını kabul edebilmek için yalnızca kişinin yaptığı işe ve bu işin sürekliliğine değil, bu işe ihtiyaç duyulup duyulmadığı ile bu işleri yaptıran kişinin devamlı ev işlerinde bir kişiyi çalıştırma gücüne sahip olup olmadığına da bakmaktadır.

Cumartesi günü de sizlere ev hizmetlerinde kaçak-sigortasız işçi çalıştırılması halinde uygulanacak cezaları yazacağım.