Ali Bey size Adapazarı’ndan yazıyorum. Ben geçen yıl emekli oldum, 890 lira aylık bağladılar. Ama emeklilik kağıtlarıma bakınca, 2009 ve 2010 yıllarına ait 580 günümün dikkate alınmadığını gördüm. Dilekçe verdim, şimdi işlemişler ama bu sefer emekli aylığımı 840 liraya düşürmüşler. Yani günüm 580 gün daha fazla olması ile artması gerektiği halde azaltmışlar. Tekrar dilekçe yazdım, hesaplamalar doğru diyorlar. Böyle iş mi olur? Günüm artınca aylığım artmalıydı. Bu konuda sizden yardım bekliyorum. (ismi saklı)

REFORM YUTTURMACASI

Sayın okurum, en baştan söyleyeyim, gününüz arttıkça emekli aylığınız düşer. Özellikle asgari ücret veya buna yakın rakamlardan prim ödeyenlerin emekli olduklarında alacakları maaş, her çalıştıkları ve prim ödedikleri ay başına ortalama 2 ila 3 lira düşer. SGK’ya bildirilen kazanç rakamı 2 bin 500-3 bin liranın (günlük 100 liranın) altında olan her çalışanın emekli olduklarında alacakları maaş her ay düşüyor.

İKİ SEBEBİ VAR

Emekli aylığının basit hesabını ortalama aylık kazancın aylık bağlama oranı ile çarpımı verir. 1999 yılından sonra uygulanan sisteme göre emekli aylığının hesaplanmasında iki temel kriter vardır. Ortalama aylık kazanç, Aylık bağlama oranı (ABO). Emekli aylığının formülü de; bu iki kriterin çarpımından ibarettir. Mesela çalışma hayatınız boyunca reel olarak ayda 2 bin lira brüt kazancınız var bu kazancınızın aylık bağlama oranı ile çarpımı kadar emekli aylığınız olur. Son zamanlarda büyük reform diye bize yutturulan düzenlemelerde her iki kritere de baskı uygulanmıştır.

Her sosyal güvenlik reformu, hem emekli aylıklarının hesaplanmasında hem de mevcut emekli aylıklarının düşürülmesinde etkili olmuştur. Özellikle aylık bağlama oranı her reform ile indirilmiştir. Öte yandan geçmiş yıl kazançlarının güncellenmesinde ülke büyüme oranı kullanımı da oransal olarak çok düşmüş olup, ülke büyüdükçe mevcut emekli aylıkları da ilerde emekli olacakların aylıkları da düşürülmektedir.

AYLIK BAĞLAMA ORANLARI ÇOK AZALDI

Emekli aylığınızı hesaplarken çalışma döneminizi üçe ayıracaklar. Birincisi 31.12.1999 öncesi günleriniz, ikincisi 2000 ile 2008 arası günleriniz üçüncüsü de 2008‘den sonraki günleriniz için ayrı ayrı emekli aylığı hesaplayacaklar. ABO’da bu üç dönemde farklıdır.

5 BİN GÜN İÇİN ORAN % 60

Mesela 1999 ve öncesi dönem için, gösterge tablosundan emekli olan bir SSK’lının ilk 5 bin günü için aylık bağlama oranı yüzde 60 ve 5 bin günden sonraki her 240 gün için yüzde 1 artırılırdı. 9 bin günü olanın ABO’su yüzde 76 olurdu.

Yaşar Okuyan’ın Çalışma Bakanlığı döneminde (1999 yılında) yapılan düzenlemelerle aylık bağlama oranı hesaplaması değiştirilmiştir. İlk 3 bin 600 gün için yüzde 35, sonraki 5 bin 400 günün her 360 günü için yüzde 2, 9 bin günden sonraki her 360 gün için yüzde 1.5 oranı verilmiştir. Mesela 9 bin gün için bu oran yüzde 65’e düşürülmüştür.

Faruk Çelik’in Çalışma Bakanlığı döneminde (2008 yılında) yapılan düzenlemelerle aylık bağlama oranı hesaplaması bir daha değiştirilmiştir. Her yıl (360 gün) için yüzde 2’dir. Buna göre de 9 bin günü olana toplamda yüzde 50’dir.

5 bin 40 gün ile emekli olan birinin, 1999 öncesi aylık bağlama oranı yüzde 60, 2000-2008 arasındaki günleri için yüzde 43, 2008’den sonraki günleri için yüzde 28 ile hesaplanır.

7 bin 200 gün ile emekli olanların, 1999 öncesi aylık bağlama oranı yüzde 69, 2000-2008 arasındaki günleri için yüzde 55, 2008’den sonrası için ise yüzde 40 ile hesaplanır.

9 bin gün ile emekli olanların ise 1999 öncesi aylık bağlama oranı yüzde 76, 2000-2008 arasındaki günleri için yüzde 65, 2008’den sonraki günleri için de yüzde 50 ile hesaplanır.

Düşüşü siz ve işvereniniz engelleyebilir

Sizler prim ödedikçe, çalıştıkça emekli aylıkları düşmektedir. Düşüşü engellemenin yolu da var. Bu da günlük kazanç rakamının tavan rakam olan 260 liraya çıkarılmasıdır. Mesela işvereniniz sizi SGK’ya ayda 1.600 lira kazanıyor ve ayda 30 gün çalışıyor diye bildiriyorsa bu durumda ilerde alacağınız aylık her ay 1.5 lira gibi düşüyor. Buna karşın yine aylık 1.600 lira kazanç ile ayda 6 gün çalışıyor diye bildirirse bu kere de her ay 5 lira gibi artar. İşverenin ödeyeceği prim değişmez.
Son bir püf noktası daha vereyim, 30 günden eksik çalışmayı muhasebeci veya personel memuru kod 7 (puantajlı çalışma) ile bildirirseniz, ayrıca cebinizden genel sağlık sigortası primi de çıkmaz.
Çünkü, SGK; ayda 30 günden eksik bildirilen süreler için işçiden zorunlu GSS primini 30 güne tamamlamasını ister. Kod 7 ile eksik gün bildirilenler için ise isteme