1 Ocak 2012 tarihinde yürürlüğe giren ‘Genel Sağlık Sigortası’ (GSS) çalışan, emekli veya bunların bakmakla yükümlü olduğu kişileri herhangi bir ek yükümlülük olmaksızın sosyal güvenlik şemsiyesine aldı. Buna karşın bahsi geçen kişilerin bakmakla yükümlü olmadığı kişileri de ilave belirli bir prim ödemek kaydıyla sistemden yararlanma hakkı sundu.
 

KİMLER ÜCRETSİZ YARARLANIR?
 

Bakmakla yükümlü olunan kişi, (aday çırak, çırak ve işletmelerde meslekî eğitim görenler ile içinde bulundukları ailenin aylık geliri asgari ücretin üçte birinden az olanlar, koruma altındaki çocuklar,  vatansızlar, yabancı uyruklu öğrenciler ve stajyer avukatlar hariç) genel sağlık sigortalısının, sigortalı sayılmayan veya isteğe bağlı sigortalı olmayan, kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olan;
 

a) Eşini,
 

b) 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim veya aday çıraklık ve çıraklık eğitimi ile işletmelerde meslekî eğitim görmesi halinde 20 yaşını, yükseköğrenim görmesi halinde 25 yaşını doldurmamış ve evli olmayan çocukları ile yaşına bakılmaksızın 5510 sayılı Kanuna göre malûl olduğu tespit edilen evli olmayan çocuklarını,
 

c) Geçiminin genel sağlık sigortalısı tarafından sağlandığı SGK’ca belirlenen kriterlere göre tespit edilen ana ve babasını belirtiyor.
 

KİMLER MAĞDUR OLDU?
 

Burada en çok mağdur olanlar; öğrenim hayatı sona ermiş 18 yaşından büyük erkek çocukları olan aileler oldu. Ayrıca üniversite öğrenimine başlamamış 20 yaşından büyük erkek çocuğu olan ebeveynler ile üniversite öğrenimi devam etsin veya etmesin 25 yaşından büyük erkek çocuklara sahip aileler bu düzenleme yüzünden ciddi anlamda mağdur oldu. Yapılan düzenleme ile devlet, ‘sosyal devlet’ olma ilkesini göz ardı ederek çocukların sigortalı veya emekli ebeveynleri üzerinden sağlık hizmeti alması engelleniyor. GSS primi ödemesi istenen erkek çocukların işsiz ve parasız olması bir mazeret olarak kabul edilmiyor. Uyanık devlet çocukların parası olduğunu ispatlamak için gelir testine ailesiyle birlikte sokuyor. Tabiri caizse “Bu çocuk işsiz olsa da prim ödeyecek, harçlığını kim veriyorsa primi de o ödesin” deniliyor.
 

ÖĞRENCİYE PART-TİME CEZASI
 

Üniversitede okuyan kız veya erkek çocukların yarı zamanlı (part-time) olarak bir işte çalışması da engelleniyor. Eğer öğrenci kardeşimiz geçinmek veya ailesinin yükünü hafifletmek için bir işte çalışırsa devlet bu çocuğun anne veya babası üzerinden sağlık hizmeti almasını engelliyor ve prim borcu çıkarıyor. Harçlık için didinen çocuklar yağmurdan kaçarken doluya tutuluyor.  
 

Bu düzenleme yüzünden 7 milyonu aşkın genç mağdur olmuş durumda. Peki, bu kadar genç böylesine bir mağduriyete uğruyor da nasıl ses çıkarmıyor? Bunun tek açıklaması var:
 

Bu gençler hastaneye gidip tedavi veya muayene olmak istediklerinde sıkıntıyla karşılaşıyorlar. Bunun dışında bu meseleden etkilenecek herhangi bir halle karşılaşmadıkları için pek çoğu bu acı gerçeği bilmeden yaşıyor. Bilmeyince de zamanında gelir testine girmiyor ve devlet tarafından en yüksek rakamdan GSS primine tabi tutuluyor.
 

GELİR TESTİ ADALETSİZ
 

GSS kapsamına girenlerin bu kapsama girer girmez en geç bir ay içinde gelir testi yaptırmaları gerekiyor. Testte aile bireylerinin gelirleri, taşınır ve taşınmazları ile bunlardan doğan haklar ve bankalardaki tüm hesapları da göz önüne alınarak saptanacak hane gelirlerine göre kişi başına düşen aylık gelir tutarı asgari ücretin üçte biri ile asgari ücret (424.50 – 1273.50 TL) arasında olursa 50.94 TL, asgari ücret ile iki asgari ücret (1273.50 – 2547 TL) arasında olursa 152.82 TL, iki asgari ücret (2547 TL) ve üzerinde olursa 305.64 TL aylık prim talep ediliyor.

2014 yılı Eylül ayında çıkartılan 6552 sayılı Yapılandırma Kanunu ile GSS primi borcu için de ödeme kolaylığı sağlandı. Ancak faiz yerine enflasyon farkı ile borç ödeme dışında bir avantaj sağlamayan düzenleme beklenen ilgiyi görmedi. Bu yüzden de gelir testi için başvuru süresi 30 Eylül 2015 tarihine, yapılandırma başvurusu ise 2 Kasım 2015’e, ilk taksit ve peşin ödeme süresi 30 Kasım 2015’e kadar uzatıldı.
 

Sigorta süresi ve gün sayısını tamamlamış olanların büyük bir bölümüne getirilen yaş koşulu nedeniyle emekli maaşı ödenemiyor. Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) çalışarak veya isteğe bağlı olarak prim ödemeye devam etmez ise sağlık hizmeti almasalar bile yine de GSS borcuna muhatap oluyor.
 

Hastaneye yolu düşmemiş EYT’liler işsiz, parasız ama karnını anne-baba harçlığıyla doyuran gençler “GSS borcu yüzünden” perişan olmuş durumda.  İktidar partisi ne SGK’nın bu sanal alacağının üzerine gitmesine izin veriyor ne de TBMM’de bu haksız borçların silinmesi için bir hamle yapıyor.