Haccın farz olmasının şartları vardır. Bu ifade “Bir kimsenin hac ile yükümlü tutulabilmesi için gerekli olan şartlar anlamını taşır.” Bu yazıda zikredecek olduğumuz şartlar tahakkuk ettiğinde o kişi hac ibâdetiyle yükümlü olur. 

Müslüman Olmak

1 Kâfirler îmânın teferruatıyla muhatap değillerdir. Bir kâfir haccetse, sonra da Müslüman olsa, farz hac yapmak onun üzerine vâcib olur. Küfür halinde yapmış olduğu hacca itibar edilmez. İbni Abbâs (Radıyallâhu Anhümâ)dan rivâyet edilen bir hadîs-i şerîfte Rasûlüllâh (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur: 

 “Hangi bir bedevî haccederse velev on (kere) hac yapmış olsun hicret ettiği zaman, farz haccı yapması onun üzerine vâcibtir.” (Kâsânî, Bedâi‘u’s-sanâi‘, 2/120)

Yani bir bedevî Müslüman olmadan önce hac yaparsa, Müslüman olduktan sonra yeniden farz hac yapması gerekir. Çünkü hac ibâdettir. Kâfir ise ibâdete ehil değildir. Bu yazdıklarımız, kâfir hakkında haccın dünyevî hükmüdür. 

Bize göre âhiret hükümleri hakkında da kâfir olan kişi üzerine hac yoktur. Öyle ki bir kâfir, haccı terkettiğinden dolayı âhirette hesaba çekilmeyecektir. 

Meselenin aslı şudur; bize göre kâfirler ibâdetlerle muhatap değillerdir. Şâfi (Rahimehullâh)a göre ise muhataptırlar. Doğru olan görüş bizim görüşümüzdür. Çünkü hac bir ibâdettir. Kâfir ise ibâdeti eda etmeye ehil değildir. “Kâfir İslâmı kabul ederse, haccı edaya kâdir olur” yorumuyla, haccı kâfire vâcib kılmaya hiç bir yol yoktur. Böyle bir yorum doğru da değildir. 

Büluğa Ermiş Olmak

2 Çocuğun haccetmesi vâcib değildir. Yapmış olduğu hac nâfile hac olur. Büluğa erdikten sonra, farz olan haccı yapması gerekir. 

Nitekim Ali (Radıyallâhu Anh)dan rivâyet edilen bir hadîs-i şerîfte Rasûlüllâh (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur: 

 “Üç kişiden kalem (yükümlülük) kaldırılmıştır; uyanıncaya kadar uyuyandan, ergenlik yaşını buluncaya kadar çocuktan, akıllı hâle gelinceye kadar deliden.” (Tirmizî, Hudûd:1, no:1423, 4/32; Nesâî, Recm:50, no:7345, 4/323; Ahmed ibni Hanbel, el-Müsned, no:956, 1/118) 

Çocuğun yaptığı haccın farz hac olmadığına dâir Muhammed ibni Ka‘b el-Kurazî (Radıyallâhu Anh)dan rivâyet edilen bir hadîs-i şerifte Rasûlüllâh (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur: 

 “Herhangi bir çocuk ailesi tarafından hacca götürülür, sonra da ölürse bu ona kifâyet eder (yeterli olur, yükümlülükten kurtulmuş olur). 

Şayet ergenlik çağına ererse, hac yapması gerekir. Aynı şekilde herhangi bir köle, sâhibince hacca götürülür ve sonra ölürse bu ona yeterli olur (yükümlülükten kurtulmuş olur). 

Şayet âzat edilirse hac yapması gerekir (kendisine hac borç olur).” (Ebû Dâvûd, Merâsîl, no:124, 1/154; İbni Ebî Şeybe, el-Musannef, no:15101, 3/823)

Bir çocuk hac için ihrama girse, sonra Arafat’ta vakfe yapmadan önce buluğa erse, ihramına devam ederse bize göre haccı nâfile olur. Şâfi’ye göre Arafat’ta vakfesini büluğa ermiş halde yaparsa onun haccı, farz hac olur. 

Bize göre nâfile oluşu şuna binâendir; zimmetinde farz hac olan bir kimse, nâfile hacca niyet ederek haccederse yaptığı hac nâfile hac olur. Şâfi’ye göre ise farz hac olur. 

Şayet çocuk bu durumda telbiye getirerek veya farz hacca niyet ederek ihramını yenilerse ve Arafat’ta vakfe yapıp ziyâret tavâfını da yerine getirirse ihtilafsız onun haccı farz hac olur.